با این نگاه و با توجه به نقش سرمایه گذاری داخلی در رشد و توسعه اقتصادی، برنامه غیرمحرمانه جمعه 7 خردادماه مناظره ای را با حضور کارشناسان و بخشی از فعالان نظام بانکی و پتروشیمی کشور برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی شبکه دو، وحید شقاقی، رئیس کمیته نظارت دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرتضی ا...داد معاون اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و غلامرضا کاتب، سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس سه ضلع این مناظره را تشکیل می دادند.
افزادی در ابتدای برنامه ذکر کرد برای رسیدن به رشد اقتصادی هشت درصدی به حدود دویست میلیارد دلار سرمایه گذاری در سال نیاز داریم. در این میان تغییر رتبه شفافیت اداری، رقابت پذیری و فضای کسب و کار در ایجاد تمایل به سرمایه گذاری خارجی در ایران مهم ارزیابی می شود. اما آیا رشد اقتصادی و سرمایه گذاری تنها سرمایه گذاری خارجی را در بر می گیرد؟ سرمایه گذاران داخلی در این میان چه شرایطی دارند؟
اولین پرسشی که در ابتدای این برنامه توسط احمدی افزادی مطرح شد به تعریف سرمایه برمی گشت. شقاقی در خصوص مفهوم سرمایه توضیح داد: « سرمایه به هرآنچه لازمه رشد و رونق اقتصادی شده و به اقتصاد هر کشوری تزریق می شود، می گویند. سرمایه مادی و معنوی در این گستره قرار دارند.»
ا... داد در این خصوص معتقد بود: «سرمایه یکی از عوامل تولید است. تولید از هر نوعی که باشد چهار عامل اصلی سرمایه، نیروی کار ماهر، تکنولوژی و قدرت خلاق مدیر در ایجاد آن تاثیرگذارند.»
شقاقی در باره تعریفی که ا... داد ارائه کرد، نیروی کار ماهر را نیز در زمره سرمایه انسانی ذکر کرد و احمدی افزادی به تاثیر این تعریف در سرمایه گذاری پرداخت. آیا سرمایه گذار به جز تامین سرمایه مالی در سه عامل دیگر دخیل است؟ ا... داد در این زمینه توضیح داد بسته به اینکه شما امروز چه چیز می خواهید تولید کنید و کدام عامل در این تولید نقش بیشتری دارد، عوامل موثر بر سرمایه گذاری تغییر می کنند. به عنوان مثال امروزه شرکت هایی فعالیت می کنند به نام شرکت های «دانش بنیان» که سرمایه چندانی ندارند.
ا... داد اظهار داشت: «در سرمایه گذاری خارجی بحثی به نام "سرریز" مهم است. بنابراین وقتی یک خارجی فن آوری را برای شما می آورد، سرریزِ ایجاد شده مهم تر از سرمایه گذاری اولیه است که قابل محاسبه است. مثال ساده آن این است که شما یک میلیون خودرو تولید می کنید که بازار خارجی برای فروش آن وجود ندارد. چون تکنولوژی مناسبی ندارد.»
افزادی در این بخش از برنامه گفت: «سوال من این است وقتی می گوییم نیاز به 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری سالانه داریم، این عدد با چیزی که شما از آن به عنوان سرمایه نام می برید متفاوت است؟» که ا... داد پاسخ داد: « بخش بزرگی از 200 میلیاردی که شما می گویید به انرژی و نفت برمی گردد نه بخش خصوصی.»
افزادی در این بخش مطرح کرد: «پس دنبال چه نوع سرمایه ای هستیم؟ چهار عاملی که در ابتدای بحث نام بردیم سرمایه موردنظر هستند یا سرمایه مادی که توسط سرمایه گذار آورده می شود؟»
ا... داد توضیح داد: «با پول می توان نیروی کار ماهر، فن آوری و قدرت خلاق مدیر را تا حد زیادی تامین کرد.»
شقاقی نیز بیان داشت: «باید در ابتدا با مثالی تفاوت میان سرمایه و سرمایه گذاری را توضیح دهیم. با یک بیان ساده می توان گفت زمین می شود سرمایه شما. سپس سرمایه گذاری می کنید و ساخت و ساز انجام می دهید که ساختمان می شود سرمایه دوم شما با ارزش افزوده بالاتر.»
افزادی اظهار داشت: با این اوصاف آیا نیاز به سرمایه گذاری خارجی داریم؟
ا... داد و شقاقی پاسخ شان به این پرسش مثبت بود.
ا... داد گفت: «چرا یک سرمایه گذار ایرانی امروزه اعتماد نمی کند و سرمایه خود را به یک بانک با یک سود مشخص می برد؟ چون فضای کسب و کار در کشور ما در شرایط رقابتی فعلی اجازه چندانی برای کار نمی دهد.»
افزادی نیز پرسید: « چه ایرادی دارد بانک ها سرمایه را تبدیل به سرمایه مولد می کنند و به جای ما سرمایه گذاری کنند؟»
ا... داد پاسخ داد: «امروز کدام سرمایه گذاری با نرخ سود 30 درصدی بازدهی دارد. بانک ها نیز در یک شرایط رقابتی تنگاتنگ برای تامین مشتری این نرخ سود را می پردازند. بنابراین بسیاری از بانک های ما بنگاه دار شده اند.»
یکی از حضار فعال در عرصه بانکداری نیز اظهار داشت: « بسیاری از پروژه ها به دلیل نبودن سرمایه متوقف شده. نبود پول و نقدینگی بسیاری از پروژه های پتروشیمی را متوقف کرده است. شبکه بانکی هم برای حیات خود نیاز به سرمایه گذاری دارد اما بسیاری از پروژه ها و شهرک های صنعتی با وجود گرفتن تسهیلات از بانک ها خوابیده اند و به سوددهی نرسیده اند تا پول ها آزاد شده و در سرمایه گذاری جدیدی قرار بگیرد.»
ا... داد پاسخ داد: « کل سرمایه گذاری غیرنفتی نسبت به سرمایه گذاری نفتی ما در مقایسه با سایر کشورها چه مقدار است؟ بسیار اندک است. مشکلی که در خصوص شهرک های صنعتی گفته شد نبود تکنولوژی است. بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه های ما تاثیر چندانی در بازار کار ندارند. بنابراین در کشوری که نرخ سودش دو درصد است تولید کننده در شرایط رقابتی بهتری قرار دارد. ضمن اینکه باوجود قاچاق در کشور ما تولید کننده در عرضه کالای خود به بازار دچار مشکل می شود.»
شقاقی نیز در ادامه بحث بیان کرد: «کل سرمایه نفتی ما امسال زیر بیست میلیارد دلار است. امروز در اقتصادمان هزار هزار میلیارد تومان نقدینگی (پول و شبه پول) داریم. این رقم در اقتصاد ما بی سابقه است.»
وی در ادامه افزود: «این عدد (هزار هزار میلیارد تومان) 80 درصد تولید ماست که در نظام بانکی ما قرار دارد. اما متاسفانه بالای 60 درصد منابع بانکی قفل شده. یعنی بخش زیادی از این نقدینگی در مطالبات معوقه بانک ها، بدهی دولت به بانک ها و در بحث انبوه سازی قرار دارد. لذا یکی از دلایلی که نظام بانکی به مشکل خورده این است که مقدار زیادی از تسهیلات به بحث تولید هدایت نشده و بخش دیگر آن نیز قفل و و بلوکه شده است. خارج از آن در این نظام بانکی با این عدد بالای 20 تا 25 درصد نرخ سود، هزینه بالای مبادلات و کسب و کار، تولید راه نمی افتد.»
افزادی در این بخش مطرح کرد آیا می شود بگوییم سرمایه گذاری غیرمولد دردی را دوا نکرده است؟ ا... داد پاسخ داد: « ببینید اگر از سال 1353 قیمت مسکن، طلا و ارز خارجی را بسنجیم رشد قیمت مسکن و بیشتر از آن زمین را می بینیم که نتیجه سیاست های غلط ماست. بنابراین فرد ترجیح می دهد زمین بخرد به جای اینکه سرمایه گذاری در تولید راه بیندازد.»
یکی از حضار عقب بودن از تکنولوژی روز دنیا و دیگری بوروکراسی زائد اداری را به عنوان مشکلات تولید عنوان کردند.
شقاقی در این بخش از بحث اظهار داشت: «سال گذشته چین با 11 تریلیون دلار، جذب سرمایه گذاری خارجی شان 135 میلیارد دلار بوده است. بنابراین ذکر آمار ارائه شده به جز حوزه نفت و گاز در خصوص سایر حوزه ها به این راحتی نیست. ضمن اینکه بعضی از سرمایه گذاران خارجی می گویند اگر ما به دولت شما اعتماد کنیم چه تضمینی وجود دارد که دو سال دیگر با تغییر دولت شرایط و مسیر تغییر نکند؟»
ا... داد توضیح داد: «امنیت سرمایه گذاری در ایران تقریبا پرریسک است و قوانین مزاحم زیادی داریم. فضای رقابتی درستی تعریف نشده. هیات مقررات زدایی راه افتاد که بخش بزرگی از آن را دولت تشکیل داده بنابراین نمی تواند موثر باشد.»
در اینجا کاتب اظهار داشت: « اینکه قوانین باعث بی ثباتی اقتصادی و عدم سرمایه گذاری می شود را تایید نمی کنم.»
شقاقی پاسخ داد: «کل قوانین برنامه و بودجه زیر 40 درصد اجرا می شود. مجلس در بحث نظارت شاید چندان خوب عمل نمی کند.»
کاتب افزود: «اگر بخواهیم رشد اقتصادی یک درصدی داشته باشیم به حدود 800 هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری نیاز داریم. این مبلغ در کشور ما که درآمد نفتی اش زیر بیست میلیارد دلار بوده نمی تواند به اهداف کلانش برسد. هیچ راهی نداریم جز اینکه منابع دیگری تعریف کنیم. از منابع داخلی نباید غفلت کنیم.»
شقاقی نیز گفت: «330 میلیارد دلار در نظام بانکی نقدینگی داریم که باید به سمت تولید هدایت شود. اما منابع قفل است که باید دولت در این زمینه مدیریت و کمک کند.»
یکی از فعالان سیستم بانکی حاضر در استودیو اظهار داشت: «بانک ها معمولا بخش های مولد و اشتغال زا را در نظر می گیرند تا پول مجدد به سیستم بانکی تزریق شود. قانون رفع موانع تولید تصویب شد بعد در ماده 23 برای شرکت هایی که سرمایه گذاری کرده اند و دچار مشکل شده اند در نظر گرفتند 6 ماه استمهال بشوند و سه ساله تقسیط شوند. بانک ها را در صدر مکلف کرده اند به این کار و در ذیل آن گفته اند به شرط اینکه از استمهال استفاده نکرده باشند. کدام شرکت هست که از استمهال استفاده نکرده باشد.»
کاتب توضیح داد: « در همین قانون رفع موانع تولید اجراییات بسیار کمی دارد. مکلف کرده ایم هیچ بانکی نباید بنگاه داری کند. امروز که دولت نرخ تورم را 12 درصد اعلام می کند سیستم بانکی را مکلف به پایین آوردن نرخ سود کرده، اما این اتفاق نمی افتد معلوم است که کسی در بخش تولید سرمایه گذاری نمی کند. سیستم بانکی به دنبال سود خودش است. همه تصور می کنند مشکل را باید گردن دیگری انداخت. امروز تولیدکننده بنا ندارد بگوید مقصر است.»
شقاقی در بخش دیگری از بحث اظهار داشت: «کاش مجلس در بحث نظارت بر قوانین نیز تلاش بیشتری داشت. مترقی تر از سیاست های کلی و اصل 44 نداریم اما نتیجه این اجرا نشدن قوانین، سهامدار بودن زیر 15 درصد بخش خصوصی از بنگاه هاست.»
کاتب پاسخ داد: « سوالات و استیضاح برای نظارت است. نقدی که بر مجلس می کنند سوالات زیاد مجلس از وزراست. فقط وزیر اقتصاد چهار کارت زرد برای مباحث نظارتی گرفت.»
ا... داد افزود: « بر بانک ها نظارت بانک مرکزی و قوانین بانکداری وجود دارد و مکلفند 13 درصد از منابع شان را به عنوان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی بگذارند که قیمت تمام شده پول شان بالا می رود . یک سری موسسه خودجوش هم داریم که بیست درصد نقدینگی را در دست دارند و به کسی هم جوابی نمی دهند. این موسسات در هر بخشی که وارد می شوند چون نرخ پرداختی زیادی را به سپرده گذار می پردازند دچار مشکل می شوند بعد بانک مرکزی پادرمیانی می کند که از طریق یک بانک دیگر مشکل حل شود. آقای کاتب می گوید قانون گذاشته ایم برای این موسسات اما بانک مرکزی نمی تواند جلوی این موسسات را بگیرد. وقتی نرخ سود پایین بیاید قیمت تمام شده هم پایین می آید.»
در جمع بندی احمدی افزادی بیان داشت: « در این برنامه اذعان شد سرمایه گذاری باید منجر به تولید دانش هم بشود، ضمن اینکه قدرت خلاق مدیریت را هم شامل می شود و نیروی کار ماهر را هم پرورش می دهد. دولت، مجلس، نظام بانکی و بخش خصوصی برای تحقق سرمایه گذاری مولد باید وظایف خود را انجام دهند.» وی سپس از سه ضلع مناظره خواست تا صحبت نهایی خود در خصوص چالش های سرمایه گذاری در ایران را بیان کنند.
ا... داد در این زمینه توضیح داد: «یکی از مشکلات بزرگ کشور بحث اشتغال است. برای این امر باید سرمایه گذاری توام با عوامل تولید صورت بگیرد. ابتدا فضای کسب و کار باید برای سرمایه گذاران داخلی مناسب باشد. مقررات زدایی، نظام تعرفه کشور، دخالت های دولت در امر قیمت و خصوصی سازی از عوامل موثر بر این امر هستند. این موارد اگر رعایت شود اشتغال و تولید بهبود و حضور در بازاراهای جهانی اتفاق می افتد.»
کاتب نیز اظهار داشت: «برای سرمایه گذاری داخلی باید به سمت ثبات اقتصادی برویم. از دولت تقاضا می کنیم در برنامه ششم به سمت برخی عوامل مثل حامل های انرژی که موثر در تولید هستند حرکت کند. تغییرات این عوامل در برنامه ششم باید بسیار کم باشد که امنیت خاطر سرمایه گذار را موجب شود. همچنین تولید کنندگان به مطالعات علمی پروژه ها و بینش جدید اهمیت دهند.»
شقاقی نیز افزود: «اگر نتوانیم حداقل هشت درصد رشد اقتصادی را ایجاد کنیم اشتغال زایی اتفاق نمی افتد. یعنی به بیش از 10، 12 درصد رشد سرمایه گذاری نیاز داریم. در این زمینه پیش بینی پذیر بودن اقتصاد ایران، بهبود فضای کسب و کار، رانت و انحصار زدایی و تلاش برای بالا بردن هزینه و ریسک سوداگری و بازدهی پایین آن به همراه کاهش ریسک تولید و افزایش بازدهی بسیار موثر است.»
افزادی در نهایت خاطر نشان کرد: «صعود 12 پله ای ایران در فضای کسب و کار امیدوار کننده است. در این مناظره به این مساله پی بردیم که سرمایه گذاری منشا داخلی دارد و در کشوری با ثبات اقتصادی و قوانین خوب همراه با امنیت سرمایه گذاری، اتفاقات مناسبی در زمینه افزایش رشد سرمایه گذاری روی خواهد داد.»
مستند مناظره «غیر محرمانه» به تهیه کنندگی علیرضا عاصم یوسفی و اجرای محمود احمدی افزادی با روایت مهدی بابایی کاریست از گروه امور اجتماعی که پنجشنبه و جمعه هر هفته ساعت 21 از شبکه دو به روی آنتن می رود و بازپخش آن جمعه ساعت 15:30و دوشنبه ساعت 13:15 خواهد بود.