به گزارش روابط عمومی شبکه دو، این قسمت از مناظره «غیرمحرمانه» که به موضوع فرهنگ خبرخوانی و خبرفهمی در فضای مجازی اختصاص داشت؛ حسین قربان زاده؛مدیرمسئول و سردبیر روزنامه همشهری، علی متقیان؛ مدیرعاملخبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و مهدى سیاسی فر؛کارشناس خبررسانی در فضای مجازی، به بیان نظرات خودپرداختند.
محمود احمدی افزادی مجری- کارشناس برنامه در ابتدا با بیان اینکه خبرهای منفی و تاثیرگذار قبل از اینکه ذهن را درگیر کنند احساس ما را برمی انگیزند، مطرح کرد چگونه می توان این اخبار را در فضای مجازی راستی آزمایی کرد؟
علی متقیان در این خصوص توضیح داد: آیا هر خبری که می بینیم یا می شنویم را باید بپذیریم؟ ضمن اینکه انتشار اخبار ناگوار هم روش خاصی دارد. زمانی برای دسترسی به اخبار در روزنامه ها یا تلویزیون باید منتظر می ماندیم. اما امروز خبرگزاری ها، فضای مجازی و ... دسترسی به اخبار را سهل الوصول و پرسرعت کرده است.
او ادامه داد: عمده مردم ما خود را خبرنگار می دانند. روزگاری خبر در اختیار روزنامه، خبرنگار و صدا و سیما بود امروز حتی خبرگزاری ها هم پشت سر گذاشته شده و کانال های اجتماعی و... از طرق مختلفی به خبررسانی می پردازند که اگر همراه با سواد رسانه ای و قدرت تشخیص اخبار باشد یک اتفاق خوب است. سواد رسانه ای استفاده از امکانات و تکنولوژی نیست بلکه استفاده درست از این تجهیزات است.
مهدی سیاسی فر بیان داشت: ما تاکنون با رسانه های سنتی سر و کار داشته ایم اما امروز عصر رسانه های نوین است. این جامعه شبکه ای ویژگی هایی دارد و دارای ارتباط چند صدایی است.
حسین قربان زاده نیز اظهار داشت:آموزش پیرامون راستی آزمایی از دوران کودکی باید شروع شود. میزان استفاده ما از تلگرام قابل قیاس با هیچ کشوری نیست.
احمدی افزادی در ادامه بیان کرد: آیا همه مسئولیت بر عهده کاربر است؟
قربان زاده پاسخ داد: یک آزادی و حقی در انتشار اخبار وجود دارد اما این حق مطلق نیست و مسائلی چون سلامت مردم، رعایت حریم خصوصی و در نظرگیری مصالح عمومی آن را تحت الشعاع قرار می دهد. در این زمینه حتی انتشار خبری که منبع مشخص دارد هم محدودیت هایی دارد و گاهی به مدعی العموم این اختیار را می دهد که از منتشردهنده شکایت کند.
او ادامه داد: امروز بالغ بر صدها هزار کانال تلگرامی داریم بنابراین در سیلی از اخبار قرار گرفته ایم نمی توان تشخیص درستی اخبار را تنها به کاربر سپرد. با توجه به اینکه مخاطب برخی کانال های تلگرامی بیش از 3 الی 4 هزار نفر است در حالیکه ممکن است روزنامه ای این مقدار تیراژ نداشته باشد از این رو نظارت بر محتوای این کانال ها باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند. اما می بینیم که قوانین مربوطه هم مطبوعات و خبرگزاری ها را در بر می گیرد و شامل کانال های اجتماعی در فضای مجازی نمی شود.
احمدی افزادی بیان داشت: اخبار منتشر شده در فضای مجازی با توجه به وسعت و گسترش شان تا چه اندازه باورپذیرند؟
سیاسی فر پاسخ داد: در فضای فعلی خبری وقتی شهروندی اخبار مختلف را تحلیل می کند مشخص نیست فرد مورد نظر تا چه اندازه دارای تخصص لازم در زمینه آن خبر به خصوص است و آیا تحلیل های درستی می تواند ارائه دهد یا خیر. به عنوان مثال تحلیل آمار یک تخصص است. چشم انداز همه چیز، همه جا، همه کس یک گرداب خبری ایجاد کرده که وجوه مثبت و منفی دارد. دادن آگاهی به عموم جامعه در خصوص مواجهه با شبکه های اجتماعی از جمله احتیاج های جامعه رسانه ای است.
قربان زاده نیز ضمن بیان تعریفی از سواد رسانه ای اذعان داشت: سواد رسانه ای یعنی اینکه باید به کدام اخبار اعتماد کرد یا قدرت تشخیص خبر- سرگرمی ها را داشته باشیم.معتقدم همه قواعدی که ما در بنگاه های خبری مان رعایت می کنیم باید افراد هم در مواجهه با اخبار فضای مجازی به آن توجه داشته باشند.
متقیان با بیان اینکه مشکل اینجاست که کانال های اجتماعی هر خبرى را بدون تحقیق منتشر می کنند، توضیح داد: اینکه چه کسی آن خبر را تولید کرده هم مورد توجه قرار نمی گیرد.اگر رسانه ای اخبار صحیحی منتشر کند اعتماد مخاطب را در پی دارد و یکی از ویژگی های سواد رسانه ای تشخیص این منبع معتبر است. انتشار خبر در خبرگزاری های رسمی مستلزم اطمینان است.
یکی از حضار در این بخش از برنامه مطرح کرد: اینکه رسانه ها روی اپلیکیشن هایی مثل تلگرام کانال خبری ایجاد می کنند یعنی سوار شدن بر ماشینی که هیچ کنترلی روی آن نداریم. چرا نباید خودمان چنین امکانی را برای کشورمان در یک محیط کاملا کنترل شده تعبیه کنیم؟
قربان زاده با بیان اینکه طی دهه های اخیر در فضای خبریتوانسته ایم وضعیت قابل قبولی پیدا کنیم، افزود: تا زمانی که در این بستر، قانون، آموزش و فرهنگ مناسب نداشته باشیم چالش های امروز را سالیان آینده هم خواهیم داشت. حالا در تلگرام نداشته باشیم در یک محیط دیگر به آن بر می خوریم. هر چقدر افراد را محدود کنیم ثابت شده فن آوری اطلاعات و ارتباطات همه سد ها و دیوارها را در می نوردد. بر فرض مثال همه خبرگزاری ها و مطبوعات رسمی از شبکه های اجتماعیبیرون بیایند، با این کار چه اتفاقی می افتد؟
فردی که سوال فوق را از میان حضار مطرح کرده بود، در پاسخ به قربان زاده گفت: شبکه های اجتماعی برای جابجایی خبر رسمی طراحی نشده اند. وقتی بنگاه های خبری رسمی از این محیط بیرون بیایند به مرور تلگرام وجهه خبری خود را از دست می دهد. شبکه های داخلی می توانند جایگزین تلگرام باشند اما این شبکه ها متاسفانه ارزش افزوده ندارند.
قربان زاده توضیح داد: ایشان می گویند باید یک تلگرام بومی و خصوصی داشته باشیم با هدف اینکه مدیریت اخبار و کنترل امنیت آن دست خودمان باشد. با وضعیت فعلی آیا چنین موضوعی شدنی است؟ با بیرون آمدن منابع رسمی از تلگرام تا زمانی که یک بستر بومی به وجود نیامده، خالی کردن میدانی است که باید در آن حضور داشته باشیم. زمانی که بستر جایگزین وجود داشته باشد می توان از این شبکه ها بیرون آمد.
سیاسی فر اظهار داشت: بحث ما یک اپلیکیشن خاص مثل تلگرام نیست. در جامعه شبکه ای همه چیز هست و خبر هم وجود دارد. پیشنهاد ارائه شده خوب است اما باید پذیرفت که این دیدگاه که می توان ایزولاسون صفر تا صدی ایجاد کرد شدنی نیست. حتی محدودیت و قانون گذاری هم با توجه به اینکه مرزها دارد برداشته می شد ممکن است جواب دهی مناسبی نداشته باشد. اما نقش آفرینی به صورت مثبت به نظرم اتفاق خوبی است.
احمدی افزادی یادآور شد: باید کمی روی کاربری متمرکز شد که در سیلاب اخبار قرار دارد.
متقیان پاسخ داد: اگر اخلاق در خبررسانی یک اصل باشد، خبر اصالت دارد.
قربان زاده نیز افزود: پرداختن به اخلاق رسانه ای نیاز به رفتن به سمت مبحث آموزش دارد. اتفاقی که امروز می افتد این است که در اخلاق حرفه ای دچار مشکل شده ایم. چون می توانیم یک کاردانی رشته فنی را برای تهیه خبر به مجلس بفرستیم. خبر چیزی است که کسی دنبال پنهان کردنش باشند. اتفاقا اینجاست که باید اخلاق حرفه ای رعایت شود اگر خبری به ضرر قشری باشد و بخشی از جامعه را ناامید می کند باید در انتشار آن اخلاق حرفه ای را در نظر گرفت.
قربان زاده در توضیحی بیشتر گفت: امکان ندارد که بدون قوانین و مقرارت و چارچوب خاص بتوان فضای مجازی را اداره کرد. یعنی وقتی کانالی با مخاطب زیاد وجود دارد باید تحت نظارت باشد. ضمن اینکه نیاز به حوزه آموزشِ فرآیندی داریم که از مدارس شروع می شود. بحث سوم رعایت اخلاق است که نزدیکی خاصی با حوزه فرهنگ دارد. در حوزه اخلاق یک فرد وقتی خبری را می خواهد منتشر کند به این مساله واقف است که واژه واژه آن تاثیرگذار است.
سیاسی فر نیز اظهار داشت: وقتی از اخلاق، قانون و ... صحبت می کنیم از ترس نیست. احتیاط ناشی از مسئولیت است که هر فردی در قبال جامعه و اطرافیان خود دارد. همچنینکاربران فضای مجازی را باید آگاه کرد که همه آنچه در فضای مجازی توسط امپراطوری های مجازی ارائه می شود واقعیت نیست، زیرا تمرکز تولید محتوا در آن موتور جستجو یا شبکه خاص در یک نقطه از دنیا انجام می شود.
متقیان نیز اضافه کرد: من به مواردی که گفته شد عقلانیت را اضافه می کنم. عقل وجه تمایز انسان و حیوان است که در تهیه خبر، شنیدن خبر و به کار بردن آن باید بهره برد. اگر عقلانیت را در تمیز دادن اخبار به کار ببریم امکانی است برای پیشرفت و می تواند موثر واقع شود.
احمدی افزادی در پایان اظهار داشت: آنچه همه به آن متفق القول بودند این نکته است که فرهنگ خبرخوانی و خبرفهمی بسیار مهم است. فرصت کوتاه است و باید قانون، آموزش، اخلاق و عقلانیت را سرلوحه حضور در فضای مجازی قرار دهیم و به راحتی توسط اخبار هیجان زده نشویم.
گفتنی است مستند مناظره «غیر محرمانه» به تهیه کنندگیعلیرضا عاصم یوسفی و اجرای محمود احمدی افزادی با روایتمهدی بابایی کاریست از گروه اجتماعی فرهنگی که پنجشنبه وجمعه هر هفته ساعت 21 از شبکه دو به روی آنتن می رود وبازپخش آن شنبه ساعت 13:30 خواهد بود.